Elektronische plaatsbespreking

De reiziger die de trein gaat nemen voor een lang traject, staat erop dit te kunnen doen met een minimum aan comfort, d.w.z. al zittende of zelfs al liggende. Op alle spoorwegnetten worden dan ook “zit-“ of “ligplaatsen” gereserveerd in de lange-afstandstreinen. In kleine landen beperkt deze dienst zich tot de internationale treinen.

Tot nog toe worden alle te reserveren plaatsen in de treinen welke uit België vertrekken, uitgereikt door een centraal bureau dat te Brussel-Zuid gevestigd is.

In een vliegtuig of autobus, kan de exploitant zich tevreden stellen met de klant een niet nader bepaalde plaats te garanderen; het boordpersoneel wacht de reizigers op en belast zich met de aanduiding der plaatsen, een taak die ze naar best vermogen opknapt. Bij de spoorweg komt het erop aan reserveringen uit te reiken die tot een wel bepaalde plaats beperkt zijn, en zulks in een groot aantal treinen waarvan de samenstelling kan gaan tot 16 rijtuigen en twaalfhonderd plaatsen van allerhande categorieën (1e en 2e klasse, “lig-“ of “zitplaatsen”, afdeling “rokers” of “niet-rokers” ...). De reiziger moet zelf zijn plaats kunnen vinden in zijn afdeling en in zijn trein (gewone trein of volgtrein).

Indien, bij ongeluk, tengevolge van een vergissing, een plaats tweemaal gereserveerd werd, heeft het treinpersoneel heel wat last om de moeilijkheden op te lossen. De klant doet gelden dat hij zich tweemaal diende te verplaatsen (een eerste maal om zijn aanvraag in te dienen; een tweede, om zijn plaatsbespreking af te halen), dat hij vooraf betaald heeft, dat de dienst waartoe hij zich gewend heeft, wel het nodige deed door tijdig naar Brussel, naar het bevoegd bureau, te schrijven of te telefoneren...

Tijdens het hoogseizoen, wanneer alles met de hand gedaan wordt door een personeel dat het enorm druk heeft, is het niet gemakkelijk om het versnelde tempo van de aanvragen te volgen. Men kan evenmin de samenstelling van de treinen optimaal aanpassen aan noodwendigheden die tot op het ogenblik van het vertrek veranderen; daarbij komt nog dat men, met het huidige stelsel, de plaatsbesprekingen vierentwintig uur vóór het vertrek moet afsluiten.

Wanneer het een trein betreft waarvan het vertrekpunt in een vreemd land gelegen is, verloopt de reservering nog trager en is ze nog minder betrouwbaar. De aanvragen dienen per post gericht te worden aan het centraal bureau van dat land of soms aan het vertrekstation van de gewenste trein; het antwoord laat vaak op zich wachten...

Sedert meer dan tien jaar is men zich ervan bewust dat de ordinatoren in staat zijn dit probleem op een ideale wijze op te lossen dank zij hun onfeilbare geheugens en hun mogelijkheid elke vraag schier ogenblikkelijk te beantwoorden.

De centrale installaties zijn natuurlijk duurder, te meer daar er een dubbele apparatuur moet voorhanden zijn ten einde, in geval van storing, een volledige buitendienststelling te vermijden.

Een autonoom Belgisch systeem zou weinig rendabel geweest zijn aangezien de reservering uitsluitend betrekking heeft op de internationale treinen, d.w.z. een vijftigtal per dag. Om de kosten te drukken heeft men dan ook onmiddellijk uitgekeken naar het gemeenschappelijk gebruik van één elektronisch centrum door twee of meer spoorwegadministraties.

Wij dienden dus te wachten tot een van de netten waarmee wij een druk verkeer van internationale treinen onderhouden, Duitsland of Frankrijk, zou beslissen tot de elektronische plaatsreservering over te gaan.

Begin 1968 reeds, stelde de Deutsche Bundesbahn ons voor, vanaf 1-1-1971, het Belgische reserverings-net op haar ordinator te Frankfort aan te sluiten. Na onderzoek werd het voorstel aanvaard.

Ook Oostenrijk en Luxemburg hebben besloten zich op het elektronisch centrum van Frankfort aan te sluiten.

Die akkoorden brengen met zich dat men ogenblikkelijk plaatsen zal kunnen reserveren in alle internationale treinen, T.E.E.’s inbegrepen, die vertrekken uit België, West-Duitsland, Luxemburg of Oostenrijk, ongeacht hun bestemming (dus ook in de treinen Brussel - Parijs, maar niet in die van Parijs naar Brussel). Zulks zal ook het geval zijn in al de treinen met gereserveerde plaatsen van het binnenlands verkeer van de netten die een uitgebreider reserverings-dienst onderhouden.

Voor de meeste treinen zal de plaatsbespreking twee maanden vooraf opengesteld worden; voor de T.E.E.-treinen en auto-slaaptreinen zal die termijn respectievelijk drie en zes maanden bedragen.

In Frankrijk is de ingebruikneming van een centrale installatie thans voorzien voor de zomerdienst van 1972. Het zal mogelijk zijn naderhand op die installatie aan te sluiten.

De installatie voor elektronische plaatsbespreking omvat hoofdzakelijk:

• twee centrale ordinatoren te Frankfort;
• een aantal ondervragings- en antwoordposten, verspreid over de bediende gebieden en verbonden met de ordinator door een speciaal transmissienet;
• enkele speciale verreschrijvers, geplaatst in de stations waar de treinen gevormd worden.

De twee ordinatoren te Frankfort werken bestendig simultaan, met een reeks verschillende programma’s, en onder controle van een coördinatieprogramma.

Op deze ordinatoren zijn, over een reeks omschakelaars, aangesloten:

• de nodige eenheden om de gegevens in- en uit te voeren: een sneldrukker, een bandponser-lezer en een kaartenlezer;
• een dubbele reeks van 4 magneetschijf geheugens, die elk gegeven betreffende de beschikbare en gereserveerde plaatsen voor een dagelijks verkeer van 1.000 treinen kunnen opnemen.

Wanneer een plaatsaanvraag in de ordinator toekomt, wordt ze eerst gecontroleerd; bij eventuele fouten wordt er onmiddellijk een codenummer teruggestuurd dat de aandacht vestigt op wat niet in orde is.

Wanneer een vraag aanvaardbaar is en er nog plaatsen beschikbaar zijn, worden het aantal en de soort plaatsen in de machine geregistreerd, en geeft het antwoord, dat ogenblikkelijk opgesteld wordt, de nummers van rijtuig en plaatsen.

Kan er aan de vraag niet meer voldaan worden, dan is het antwoord negatief en wordt de reden van de weigering bijgevoegd. De klant kan dan eventueel zijn aanvraag wijzigen en de machine opnieuw laten raadplegen.

De machine heeft nog geen halve seconde nodig om, in welke trein ook, een plaats te reserveren.

Op ons net zullen elf belangrijke stations en zestien reisbureaus met ondervragings- en antwoordposten uitgerust worden, die steeds onmiddellijk of na een korte tijd met het centrum te Frankfort in verbinding zullen kunnen treden.

Die bedieningsposten (zie figuur) zien er ongeveer uit als een tafel-rekenmachine; ze hebben een genummerd toetsenbord en, bovenaan, een “sneldrukker” die het antwoord van de ordinator op een aangepaste kaart drukt.

De plaatsbesprekingsaanvraag wordt eerst door een bediende opgesteld door middel van het toetsenbord en in het geheugen van de post opgenomen; de bediende controleert of hij geen fout begaan heeft, steekt een blanco-kaart in de drukinrichting en duwt op een speciale toets om het telegram te versturen. Die versturing neemt ongeveer zes seconden in beslag. Tien seconden later is het antwoord reeds gedrukt.

Ongeveer drie uur vóór het vertrek worden in het vormingsstation van de trein, de reserveringsstrookjes gedrukt door een speciale verreschrijver die door de ordinator in werking gesteld wordt. Voortaan moet het personeel alleen nog maar de reserveringsstrookjes gaan uithangen in de rijtuigen.

Zoals reeds gezegd zal het nieuwe systeem op 1-2-1971 in werking treden. De meeste andere Europese netten zullen op hun beurt eveneens de elektronische plaatsbespreking invoeren, met onderlinge verbinding tussen de verschillende nationale systemen.

Men mag, zonder overdrijven, verwachten dat vergissingen en dubbele reserveringen vrijwel tot het verleden zullen behoren. De klant zal zich hierover verheugen. De wachttermijnen zullen afgeschaft zijn. Bovendien zal er, gedurende een langere tijd, een grotere keuze zijn; de plaatsbesprekingen zullen slechts korte tijd vóór het vertrek van de trein afgesloten worden.

De spoorweg zal hierbij natuurlijk ook baat vinden: hij zal op elk ogenblik kennis kunnen nemen van de toestand der plaatsbesprekingen en het programma van de treinen tijdens het hoogseizoen dienovereenkomstig kunnen aanpassen. Ook de boekhouding zal automatisch geschieden.